Sỏi niệu quản - căn bệnh tưởng chừng như đơn giản nhưng lại ẩn chứa nhiều nguy cơ tiềm ẩn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về sỏi niệu quản, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và điều trị, cũng như các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

I. Sỏi niệu quản là gì?

Sỏi niệu quản là những viên sỏi nhỏ hình thành trong niệu quản, ống dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang. Sỏi niệu quản thường do sỏi thận di chuyển từ thận xuống niệu quản, nhưng cũng có thể hình thành trực tiếp trong niệu quản.

Hình ảnh minh họa sỏi niệu quản

Kích thước của sỏi niệu quản có thể dao động từ vài milimet đến vài centimet. Sỏi niệu quản nhỏ có thể tự di chuyển theo dòng nước tiểu ra ngoài qua đường sinh dục, nhưng sỏi niệu quản lớn hơn có thể gây tắc nghẽn niệu quản, dẫn đến các cơn đau dữ dội và các biến chứng nguy hiểm.

Vị trí của sỏi có thể nằm ở bất kỳ đoạn nào của niệu quản, thường gặp ở 3 vị trí hẹp của niệu quản:

• Đoạn nối thận vào niệu quản
• Đoạn nối niệu quản vào bàng quang
• Đoạn niệu quản nằm phía trước động mạch chậu

Sỏi niệu quản là một bệnh lý đường tiết niệu khá phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 15% dân số trong đời. Bệnh thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là nam giới ở độ tuổi từ 30 đến 50 tuổi.

II Nguyên nhân hình thành sỏi niệu quản

Sỏi niệu quản hình thành do nồng độ các khoáng chất khó tan trong nước tiểu tăng cao, kết hợp với các yếu tố khác dẫn đến kết tinh và lắng đọng, tạo thành sỏi. Các nguyên nhân chính bao gồm:

Nồng độ khoáng chất cao trong nước tiểu:

• Canxi: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm tới 80% trường hợp sỏi niệu quản. Canxi kết hợp với oxalat tạo thành sỏi canxi oxalat.
• Axit uric: Sỏi axit uric thường gặp ở những người bị bệnh gút hoặc có chế độ ăn uống nhiều purin.
• Struvite: Loại sỏi này do vi khuẩn trong đường tiết niệu tạo thành, thường gặp ở phụ nữ.
• Cystine: Sỏi cystine do rối loạn di truyền, khiến cơ thể đào thải quá nhiều cystine trong nước tiểu.

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản:

• Thiếu nước: Uống ít nước khiến nước tiểu cô đặc, tạo điều kiện cho các khoáng chất kết tinh và lắng đọng.
• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn nhiều protein, oxalat, natri và đường fructose có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.
• Béo phì: Béo phì làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản.
• Một số bệnh lý: Một số bệnh lý như bệnh gút, bệnh tăng tuyến cận giáp, hội chứng Bartter và hội chứng Liddle có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản.
• Sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu, thuốc giảm axit dạ dày và thuốc chống co thắt có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản.
• Yếu tố di truyền: Nếu gia đình bạn có người bị sỏi niệu quản, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh hơn.

III. Dấu hiệu và triệu chứng của sỏi niệu quản

những dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của sỏi niệu quản:

Những cơn đau thắt xuất hiện đột ngột

• Đau quặn thắt: Đây là triệu chứng đặc trưng nhất của sỏi niệu quản. Cơn đau thường xuất hiện đột ngột, dữ dội, có thể lan từ vùng thắt lưng xuống hông, bẹn, bộ phận sinh dục và đùi. Cơn đau có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ, khiến người bệnh vô cùng khó chịu và suy nhược.
• Buồn nôn, nôn: Cơn đau dữ dội do sỏi niệu quản có thể kích thích dạ dày, dẫn đến buồn nôn và nôn mửa.
• Tiểu rắt, tiểu buốt: Khi sỏi di chuyển trong niệu quản, nó có thể gây kích ứng niêm mạc, dẫn đến tiểu rắt, tiểu buốt, thậm chí có cảm giác nóng rát khi đi tiểu.
• Tiểu ra máu: Sỏi niệu quản có thể làm tổn thương niêm mạc niệu quản, dẫn đến tiểu ra máu. Nước tiểu có thể có màu hồng, đỏ hoặc đục.
• Nước tiểu có mùi hôi: Nếu sỏi niệu quản gây ra nhiễm trùng đường tiết niệu, nước tiểu có thể có mùi hôi thối.
• Các triệu chứng khác: Một số bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng khác như sốt, rét run, ớn lạnh, đầy bụng, táo bón, vã mồ hôi,...

Cần lưu ý rằng không phải tất cả bệnh nhân sỏi niệu quản đều có đầy đủ các triệu chứng trên. Một số người có thể chỉ có một hoặc vài triệu chứng nhẹ, trong khi những người khác có thể có nhiều triệu chứng nặng.

IV. Biến chứng của sỏi niệu quản

Biến chứng của sỏi niệu quản có thể xảy ra nếu không được điều trị kịp thời. Một số biến chứng bao gồm:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Sỏi niệu quản có thể làm tắc nghẽn dòng chảy của nước tiểu, dẫn đến nhiễm trùng thận hoặc bàng quang.
• Suy thận: Nếu nhiễm trùng đường tiết niệu không được điều trị, nó có thể dẫn đến suy thận.
• Hẹp niệu quản: Sỏi niệu quản có thể làm hỏng niệu quản, ống mang nước tiểu từ thận đến bàng quang. Hẹp niệu quản có thể dẫn đến đau và sưng tấy, và có thể khó đi tiểu.
• Vỡ đài thận: Đài thận là phần của thận thu thập nước tiểu. Nếu sỏi niệu quản chặn dòng chảy của nước tiểu, nó có thể gây ra đài thận vỡ, đây là tình trạng rò rỉ nước tiểu vào khoang bụng.

V. Phòng ngừa sỏi niệu quản

Có thể phòng ngừa sỏi niệu quản hiệu quả bằng cách áp dụng những biện pháp sau:

Uống nhiều nước loại bỏ chất cặn bẩn ra khỏi cơ thể

• Uống nhiều nước: Nước đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ các chất cặn bẩn và khoáng chất ra khỏi cơ thể, giúp giảm nguy cơ hình thành sỏi. Nên uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày, tương đương 8-10 ly nước.
• Chế độ ăn uống hợp lý:
• • Hạn chế thực phẩm giàu oxalat: Oxalat kết hợp với canxi tạo thành sỏi canxi oxalat, loại sỏi phổ biến nhất. Hạn chế các thực phẩm như rau bina, củ cải, cà rốt, nho, sô cô la, trà,...
  • Giảm lượng protein động vật: Chế độ ăn nhiều protein động vật có thể làm tăng lượng axit uric trong nước tiểu, dẫn đến hình thành sỏi axit uric. Nên ưu tiên protein thực vật từ các loại đậu, nấm,...
  • Hạn chế muối: Ăn nhiều muối làm tăng nguy cơ sỏi thận canxi. Lượng muối khuyến nghị mỗi ngày không quá 2,3g (tương đương 1 muỗng cà phê).
  • Bổ sung canxi: Canxi cần thiết cho cơ thể, nhưng cần bổ sung hợp lý. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ về lượng canxi phù hợp với bạn.
  • Bổ sung vitamin C: Vitamin C có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi ở một số người. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bổ sung vitamin C.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Béo phì làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản. Giữ cân nặng hợp lý bằng cách ăn uống khoa học và tập thể dục thường xuyên.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe, hỗ trợ trao đổi chất và giảm nguy cơ hình thành sỏi. Nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần.
• Tránh sử dụng thuốc lá và rượu bia: Rượu bia và thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản.
• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi niệu quản. Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc bạn đang sử dụng.
• Đi khám sức khỏe định kỳ: Việc khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm sỏi niệu quản và các bệnh lý khác, tạo điều kiện cho việc điều trị hiệu quả.

VI. Các biện pháp điều trị sỏi niệu quản

Có nhiều phương pháp điều trị sỏi niệu quản, tùy thuộc vào kích thước, vị trí và loại sỏi.

Dưới đây là một số biện pháp điều trị phổ biến:

6.1 Điều trị nội khoa

Chỉ áp dụng khi sỏi còn nhỏ có đường kính nhỏ hơn 10mm, nhẵn và bờ rõ nét, chức năng thận bình thường, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị theo hướng nội khoa. Thời gian theo dõi điều trị nội khoa khoảng 4 - 6 tuần.

• Thuốc giảm đau: acetaminophen,...
• Bệnh nhân có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa

6.2 Điều trị ngoại khoa

Bác sĩ sẽ can thiệp phẫu thuật với các trường hợp:

• Sỏi niệu quản lớn hơn 1cm
• Không đáp ứng với các phương pháp giảm đau
• Điều trị nội khoa không hiệu quả
• Chức năng thận bị ảnh hưởng (suy thận,...)

Một số phương pháp điều trị sỏi niệu quản bằng ngoại khoa bao gồm:

• Tán sỏi ngoài cơ thể
• Nội soi niệu quản ngược dòng tán sỏi
• Phẫu thuật nội soi lấy sỏi
• Tán sỏi qua da
• Mổ mở lấy sỏi

Sỏi niệu quản tuy nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu bạn chủ động chăm sóc sức khỏe bản thân. Hãy ghi nhớ những thông tin hữu ích trên và áp dụng vào cuộc sống để bảo vệ sức khỏe của bạn và gia đình.